Marek Woliński
Indeks do Mazowieckich rejestrów podatkowych z 1676 r.

Źródło: Rejestr pogłównego Mazowsza z 1676 r. Rękopis. Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Ul. Długa 7, 00-263 Warszawa.

Rejestr pogłównego Mazowsza z 1676 r. opracowany przez Marka Wolińskiego nie odsyła do stron trudnodostępnego oryginału lecz zawiera przetworzoną niemal całość informacji, jaka została zawarta w źródle (pominięto jedynie wysokość płaconego podatku pogłównego).

Rejestr pogłównego województw, ziem i powiatów mazowieckich z 1676 roku obejmuje województwa: inowrocławskie, mazowieckie i płockie, ziemie: ciechanowską, gostyńską, liwską, łomżyńską, nurską (złożoną z powiatów kamienieckiego i ostrowskiego), różańską, rawską, sochaczewską, warszawską, wiską, wyszogrodzką, zakroczymską oraz powiaty: bielski, bydgoski, dobrzyński, inowrocławski, kolneński, lipnowski, mławski, niedzborski, ostrołęcki, płoński, płocki, racięski, rypiński, sierpecki, szreński i wąsocki.

Rejestr zawiera najczęściej nazwisko i imię oraz miejscowość, którą płatnik dziedziczył. Wymienieni są też nieliczni przedstawiciele mieszczaństwa i chłopstwa. W części zapisów, w celu identyfikacji, podano imię ojca płatnika – dotyczy to występowania w jednej miejscowości osób o tym samym imieniu i nazwisku. Podane są też ciekawe, dodatkowe informacje, głównie dotyczące ubóstwa drobnej szlachty. Pojawiają się zapisy: Borzymowski Szymon syn Grzegorza, „w roku niniejszym pogorzał we wszystkim, od siebie i od żony nie może płacić pogłównego niniejszego”; Bzura Dorota przeszłego Mateusza z synem i brat ubogi „nie ma wołów”; Chojecki Stanisław „chleba żebrze”; Chrostowska Maryna „od męża nie płaciła chorego, tylko od siebie, od synów trzech i od wnuczki” czy Górski Stanisław syn Pawła „w 93 roku zostający, ułomny żebrak, wolen od podatków wszelakich”. Wymienione są w tekście pełnione urzędy i stopnie wojskowe oraz nieznaczna ilość przydomków.

Oznaczenie – rydlem kopie informuje, że szlachcic jest biedny i nie ma czym orać. Robiący wołem, to szlachcic zamożniejszy, którego stać było na kupno wołu. Część szlachty mazowieckiej, podobnie jak na innych terenach Rzeczypospolitej, posiadała majątek, który można porównać z własnością chłopską w dobrach królewskich. Część tego drobiazgu szlacheckiego rodziła się jako szlachta, a umierała jako chłopi. Inni przenosili się do miast, gdzie zajmowali się rzemiosłem. 
Są też wymienione osoby, które zostały zwolnione z płacenia podatków. Dotyczy to głównie pogorzelców oraz osób, które nie posiadały żadnego majątku.
Zapis typu: Lasocki Władysław – Nieksino (woj. płockie), oznacza, że Władysław Lasocki dziedziczył część dóbr Nieksino, leżących w województwie płockim.
Luka zob. Brzumiński oznacza, że Brzumiński używał przydomka Luka i należy tej osoby szukać pod hasłem Brzumiński. Często, z upływem czasu, przydomek stawał się nazwiskiem (niezależnie od statusu majątkowego). Potwierdzają to liczne przykłady wymienione w herbarzach.

Prezentowany rejestr pozwala na odkrycie historii wielu nazwisk szlacheckich. Liczy 7 674 hasła i wymienia kilkadziesiąt tysięcy osób.

UWAGA: Opracowując niniejszy rejestr podatkowy autor korzystał ze złej jakości kopii oryginału. Mogło to skutkować niedokładym odczytaniem pojedynczych nazwisk. Wątpliwości zostały zaznaczone znakiem zapytania, a niekiedy wielokropkiem.

Rejestr pogłównego Mazowsza z 1676 r. zawiera 7 674 hasła obejmujące kilkadziesiąt tysięcy osób. Podaje też dodatkowe informacje dotyczące miejsca zamieszkania, posiadania majątków ziemskich, dziedziczenia, kondycji finansowej, stanu cywilnego, wieku lub profesji. 
Prezentowany rejestr osobowy pozwala na odkrycie historii wielu nazwisk szlacheckich i nie tylko szlacheckich.

Do informacji zawartych w Indeksie do Mazowieckich rejestrów podatkowych z 1676 r. mogą Państwo obecnie dotrzeć na dwa sposoby:

• zamawiając wydanie elektroniczne, w formie e-booka w formacie PDF;
• korzystając z płatnego serwisu on-line www.SzlachtaRP.pl. Otwórz stronę SzlachtaRP.pl

Dostawa na adres e-mail po złożeniu zamówienia, opłaceniu otrzymanego zwrotnie rachunku i poinformowaniu o dokonanej wpłacie.
Uwaga: zakupione pliki przesyłamy zabezpieczone indywidualnym hasłem.